Region Jugoistočne Evrope je veliko, novo tržište sa mnogobrojnim mogućnostima za incentive turizam.

U komunikaciji sa partnerima internet portala www.kongresniturizam.com, tačnije agencijama  koje se bave organizacijom poslovnih događaja, incentive i tim bilding aktivnosti, ispitivali smo koliko su incentive putovanja zastupljena na ovom tržištu, kakvo je trenutno stanje i kakvi su potencijali njenog razvoja u budućnosti. Takođe, pripremili smo i nekoliko najzanimljivijih predloga incentive programa profesionalnih agencija.

„Svi koji rade sa lakoćom shvataju značaj INCENTIVE putovanja. Ne samo da shvataju, već znaju da postoji velika mogućnost da san postane realnost. Od toga ih deli samo još jedan projekat, samo još nekoliko prekovremenih sati, samo još jedan radni vikend…“ – svesni su u kompaniji Business Travel Partner, Beograd. „U svetu kompanije unapred planiraju budžete za nagradna putovanja, dok je u Srbiji ceo proces afirmisanja i upotrebe ovakvog vida nagrađivanja još uvek u povoju. Istraživanja govore da se putovanja duže pamte nego novčani bonus i da su uspomene značajnije od keša koji nestane neverovatnom brzinom. Putovanje vas i fizički odvoji od radnog mesta dok istovremeno postoji psihička satisfakcija, jer je sav uložen rad i trud priznat i nagrađen“ – navodi Miloš Milanović, menadžer projekta u agenciji.

U Srbiji još uvek ne postoji registrovana DMC (Destination Management kompanija) koja je svoju delatnost usmerila 100% na organizaciju podsticajnih i poslovnih putovanja. Postotak realizovanja ovih putovanja srpskih receptivnih turističkih agencija zauzima od 40-50% poslovanja, a prosečno se organizuje 10 incentive i korporativnih putovanja godišnje. Najtraženiji period u Srbiji za organizaciju ovakvih putovanja je proleće i leto, a naročito septembar, kao dominantan mesec za poslovna okupljanja.  Korporacije koje traže organizaciju poslovnih i podsticajnih putovanja  najčešće su iz oblasti mobilne industrije, IT sektora, automobilske industrije, iz oblasti zdravstva i agronomije, a od aktivnosti koje se praktikuju u Srbiji, uglavnom se traže razgledanje grada koja su uvek na prvom mestu, potom team building aktivnosti kao obavezna stavka jednog poslovnog putovanja, a zatim slede noćni život, kulturne ture, kreativne radionice i sportske aktivnosti. Završnica svakog događaja obavezno uključuje gala večeru i zabavni program. Broj učesnika podsticajnih putovanja kreće se od 30 do 100, a u realizaciji programa, većina agencija se, pored svog kolektiva, oslanja na stručne spoljne saradnike koji su angažovani za određene dužnosti i aktivnosti.

Kada se osvrnemo na Hrvatsku i njena iskustva u oblasti podsticajnih putovanja, možemo zapaziti prilično razvijeno „tržište“ (tražnju i ponudu), i veliki broj realizovanih tura, specifično dizajniranih po željama klijenta i uvek drugačije. Podsticajna putovanja osmišljena su u odnosu na svaki zahtev posebno, i prilagođena tražnji.  Period godine kada je u Hrvatskoj najtraženije a i najrealnije organizovati podsticajno putovanje podudara se sa generalnim trendom organizovanja incentive putovanja  a to su periodi u proleće i jesen. Međutim, u Hrvatskoj sve više raste interesovanje za letnjim mesecima. Jedrenje, izleti gliserima i krstarenja morski su programi među kojima svako može pronaći nešto za sebe, a za koje je hrvatska razuđena obala idealna. Od proleća do jeseni (sa pauzom u vreme letnjih godišnjih odmora) ove su aktivnosti najtraženije, a ako su vremenski uslovi i temperatura primereni za kupanje, teško im se može konkurisati.

Hrvatske DMC agencije, partneri internet portala www.kongresniturizam.com koji su učestvovali u anketi, usmerile su svoje poslovanje prvenstveno na delatnost poslovnog turizma, od čega na podsticajna putovanja procentualno odlazi 35%, a ostatak se odnosi na klasičan poslovni turizam, organizovanje korporativnih sastanaka, seminara i konferencija ili produkciju događaja (mada u nekim agencijama incentive čini čak 75% poslovanja!). O broju učesnika nemoguće je dati okvir, jer se realizuje u proseku 40 incentive putovanja godišnje, koja broje između 6 i 400 učesnika, a u odnosu na broj učesnika, planira se i specifičan program. U hrvatskim podsticajnim putovanjima najviše se nude morski programi, koji uključuju jedrilice, glisere i brodove, kao i kulturne ture i razgledanja grada na nekonvencionalan način (npr. Vespa tura). Popularni su i programi sa timskim igricama, kuvanjem, slikanjem, kreativnim radionicama ali i neizostavna gastronomija Hrvatske sa obaveznim osvrtom na vinske podrume i vinske ture. Učestalost aktivnosti svakako zavisi od godišnjeg doba i program uvek uključuje aktivnost prema  odabranoj regiji, dobnoj strukturi grupe, odnosu muškaraca i žena, prethodnim iskustvima i aktivnostima…

Hrvatske agencije navode da se poslednjih godina smanjila učestalost automobilske industrije u zahtevima za podsticajnim putovanjima, a sve više na strani klijenata javljaju se farmaceutska industrija koja je definitivno na prvom mestu, potom informacione tehnologije, telekomunikacije, bankarske i finansijske institucije, prehrambena industrija kao najznačajnije grane industrije s kojima sarađuju.

Programi ovih agencija su kombinacija sopstvenih snaga, znanja i kapaciteta, ali svakako i pouzdanih dobavljača i stručnjaka potrebnih za određenu aktivnost za one zahtevnije i složenije programe.

Crna Gora je neiscrpan izvor inspiracije za kreiranje jedinstvenih, orginalnih programa za svakog klijenta pojedinačno. Agencije koje se bave  MICE turizmom ostvaruju oko 35 grupa godišnje, u sezoni  ali i van nje. Najtraženiji period za organizovanje incentive programa su, kao i uobičajeno, mart, april, maj, jun, septembar i oktobar, ali javljaju se grupe koje dolaze organizovano na ski aktivnosti u ski centru u Kolašinu.  U analizi koju smo sproveli saznali smo da kreativnosti za osmišljavanje incentive programa ne manjka, ali po mišljenju Snežane iz agencije  Talas-M, manjka helikoptera koji bi pomogli da programi imaju jos veću dinamiku, raznolikost pejzaža i raznovrsnost aktivnosti.  Programi koji se realizuju zavise od toga kakve aktivnosti klijent želi i na kom mestu. Programi, pored ekstremnih sportova  mogu biti kulturni sa nesvakidašnjim obilascima kulturno istorijskih znamenitosti, a uvek ‘’začinjeni’ sa nekim sitnim, ali važnim detaljima, pažnjama, otkrivanjima.  Kao i u regionu, farmaceutska industrija je naveći klijent, a potom slede finansijske kompanije, modna i automobilska industrija.

Uzimajući u obzir potencijale Bugarske i sve veću zainteresovanost klijenata za ovom destinacijom, bugarske agencije sve više u svoje poslovanje uvode organizaciju podsticajnih putovanja, osmišljavanje ideja i timskih aktivnosti, na čije poslovanje već sada odlazi gotovo 50%. U Bugarskoj je moguće organizovati incentive programe tokom cele godine, ali su najpopularniji meseci u proleće i jesen, kada Bugarska ima manje posetilaca jer su tokom  letnje i zimske sezone prilično popunjeni kapaciteti na obalama i planinama u razvijenim ski centrima. Najčešće je broj učesnika oko 100, a aktivnosti koje su najpopularnije u Bugarskoj su tematskog karaktera, i uključuju zabavu i sport (Piratska žurka, James Bond uloga ili Olimpijske igre). Sofia, kao grad sa četiri živopisna godišnja doba, planinom nadomak samog grada i svojom istorijom može da ponudi mnogo interesantnih i zanimljivih iskustava koji su osnova za planiranje i kreiranje incentive programa.

Grčka je pravo mesto za podsticajna putovanja, konferencije i sastanke. Ona nudi blagu klimu tokom cele godine, brojne znamenitosti, raznovrsni hotelski smeštaj, veliki broj muzeja i arheoloških nalazišta koja potvrđuju njenu istoriju dugu 4000 godina i, iznad svega, gostoprimljivost i brigu o svakom posetiocu. Grčka poseduje dugu i bogatu kulturnu baštinu čiji je razvoj imao naročiti uticaj u Evropi, severnoj Africi i Bliskom istoku. Grčka kultura nastala je pre nekoliko hiljada godina u Staroj Grčkoj, a bila je pod uticajem Rimskog carstva, Vizantijskog carstva, Otomanskog carstva i konačno, modernog doba.

Pored toga, jedinstveni uticaji koji postoje u Grčkoj podrazumevaju i sveže ideje i kulture mnogih putnika koji su prolazili kroz ovu zemlju zbog njenog geografskog položaja na raskrsnici između istoka i zapada.

Ovi bogati uticaji delom su doprineli činjenici da se Grci smatraju uvek otvorenim, sa naročitom sposobnošću da prošlost kombinuju sa novijim idejama i inovacijama.

Ostrvo Krit je najveće grčko ostrvo, nalazi se u južnom delu Egejskog mora i često ga posećuju zajedno sa Santorinijem. Podeljeno je na 4 prefekture: Hanija, Heraklion, Lasiti i Retimno. Ostrvo poseduje sve što je potrebno: planinske predele, obalu sa mnogo predivnih plaža i kamenitih zatona, prelepe gradove i privlačna sela i luke, odličnu hranu, lokalitete kao što je Knosos Minojske civilizacije, jedne od najvećih civilizacija svih vremena, uzbudljivi noćni život…

Prema podacima kritske DMC agencije, 25% poslovanja čine podsticajna putovanja i poslovni paketi na ovo prelepo ostrvo, a najveći deo poslovanja oslanja se na odmor pored mora. Najbolji period za incentive programe jesu meseci april, maj i oktobar, a najpopularnije aktivnosti su team building igre i istorijski izleti ili izleti u prirodu na ostrvu ili na Santoriniju. Uobičajen broj učesnika je oko 40, a najveći klijenti dolaze iz farmaceutske industrije i naftnih kompanija.

J.C.